Ήταν 4 Σεπτέμβρη του μακρινού πλέον 2001 όταν στα ράφια των δισκοπωλείων βρίσκονταν ο δεύτερος δίσκος των System Of A Down, με τίτλο “Toxicity”. Ο δίσκος ήταν καταδικασμένος να γράψει ιστορία. Δεν ήταν μόνο ο καλλιτεχνικός και ο εμπορικός του θρίαμβος. Ο δίσκος κουβαλούσε και μεγένθυνε ακόμη περισσότερο μετά την κυκλοφορία του κοινωνικοπολιτικές πτυχές που τον καθιστούσαν “κάτι παραπάνω από ένα άκουσμα”. Είναι μια ιστορία ολόκληρη, είναι ένα θεότρελο μουσικό μουσείο διάρκειας 44 λεπτών που θα ακούγεται για τις επόμενες ν γενεές.
Πάμε λίγο πιο πίσω, λίγο πριν το ντεπούτο τους με το ομώνυμο άλμπουμ του 1998. Τέσσερις Αρμενοαμερικάνοι του Λος Άντζελες (ο Tankian γεννήθηκε στον Λίβανο για την ιστορία) ψάχνουν δισκογραφική για να παρουσιάσουν στον κόσμο πως αντιλαμβάνονται την μουσική. Όλοι μεγαλωμένοι στην Πόλη των Αγγέλων, όλοι με οικογένειες των οποιών μέλη είχαν ζήσει την γενοκτονία των Αρμενίων μεταξύ του 1915 και 1923. Η Universal είχε επενδύσει πολύ στο hip-hop τότε και δεν πείστηκαν ότι ήταν η καλύτερη επιλογή γι’αυτούς. Υπογράφουν τελικά στην American Recordings του Rick Rubin που τους είχε πιστέψει από το ξεκίνημά τους, όταν είχε ακούσει ένα ντέμο τους και είχε παρακολουθήσει κάποιες ζωντανές εμφανίσεις τους. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, “ήταν τόσο καλοί που σου έβγαζαν ότι δεν κολλάνε πουθενά”. Το ντεμπούτο περιγράφτηκε ως “οι Dead Kennedys συναντούν τους Slayer”. Μα ήταν κάτι πολύ παραπάνω από αυτό. Οι prog απότομες ρυθμικές αλλαγές, ο σουρεαλισμός, η τρέλα, οι μεσοανατολίτικες μελωδίες και το νεύρο εναντίον της πολιτικής και του συστήματος δεν βγήκαν έτσι ξαφνικά. Ο Tankian λίγο πολύ είχε πει ότι επιρροή τους ήταν τα πάντα: κλασική μουσική, jazz, thrash, πάρε και funk, grindcore, rock, gothic, μεσοανατολίτικη και φυσικά παραδοσιακή Αρμένικη μουσική.
Απαραίτητη στάση στο αφιέρωμά μας είναι να εστιάσουμε στην Αρμένικη καταγωγή τους και τι αντίκτυπο είχε και στην συμπεριφορά του μουσικού τύπου τότε. Βλέπετε, η θεότρελη μουσική τους έβαλε πολύ δύσκολα ερωτήματα στον τύπο, μιας και έπρεπε να τους δώσει μια μουσική ταμπέλα. Nu-metal δεν τους έλεγες, alternative metal είναι υπερβολικά γενικό γι’αυτούς, οπότε εστίασαν στην καταγωγή τους. Οι ίδιοι οι System δεν δίσταζαν ποτέ να εκφράσουν αντι-δημοφιλείς απόψεις για τις κυβερνήσεις του κόσμου και να τονίζουν την απέχθειά τους για τις κυβερνήσεις που δεν αναγνώριζαν την γενοκτονία. Έτσι, ο αμήχανος μουσικός τύπος τους τοποθετούσε σε ένα μουσικό κουτί εθνοκεντρικής κατεύθυνσης, που ευθύνονταν για το ότι έγραφαν τραγούδια μόνο για να προωθήσουν την γενοκτονία και να μάχονται υπέρ των δικαιωμάτων των Αρμένικων μειονοτήτων στον κόσμο. Προφανώς η μπάντα το διέψευσε λέγοντας ότι είναι απλά 4 τυπάδες Αρμένικης καταγωγής που βρέθηκαν να παίξουν μουσική, όντας εννοείται πάντα περήφανοι για την καταγωγή τους. Βάλε και το εξώφυλλο στον πρώτο δίσκο με την αντιπολεμική αφίσα του Γερμανού John Heartfield, οπότε να και η ταμπέλα της politic band.
Η μπάντα απλώς δήλωσε “ναι, παρών, αυτοί είμαστε, αυτό γουστάρουμε να κάνουμε”. Δεν γούσταραν τείχη και όρια, δεν γούσταραν την απουσία δικαιοσύνης, δεν γούσταραν την κοινωνική αδικία. Ήθελαν να γράφουν τραγούδια για το σεξ, την χειραφέτηση των μαζών, τον πόλεμο, τα ναρκωτικά, πράγματα που προκαλούσαν αμηχανία στα μεγάλα κεφάλια και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Αν ήθελαν να γράψουν ένα τραγούδι το έκαναν. Ο πρώτος δίσκος έγινε χρυσός και μετά το “Toxicity”…πλατινένιος.
Κυκλοφορεί το “Toxicity” λοιπόν και χτυπάει το Νο1 στα charts. Πριν και κατά την διάρκεια των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου. Αμέσως σε όλους τους ραδιοφωνικούς σταθμούς απαγορεύονται τα τραγούδια που περιέχουν μέσα τις λέξεις “sky”, “plane”, “tower”. Στις 13 Σεπτεμβρίου η επίσημη ιστοσελίδα των S.O.A.D. δημοσιεύει μια επιστολή του Tankian, την οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ. Αρκετοί έχασαν το μήνυμα και αμέσως εξαπέλυσαν λίβελους εναντίον του τραγουδιστή και της μπάντας. O Serj μιλούσε για μια αντίδραση που δημιουργήθηκε από τις πολιτικές των Ηνωμένων Πολιτειών αλλά και μιλούσε για άμεση λύση για να θεμελιωθεί η ειρήνη μια για πάντα στην Μέση Ανατολή. Φυσικά, ζητούσε να παρουσιαστούν ενώπιον της δικαιοσύνης όλοι οι υπεύθυνοι. Η ταμπέλα “αντιαμερικάνοι” δεν πτόησε ούτε την συνεχή άνοδο στις πωλήσεις του δίσκου, ούτε φυσικά τα μέλη της μπάντας, ώστε να δηλώνουν εναντίον του πολέμου και των αδικιών στον κόσμο.
Ξεκινάμε από το εξώφυλλο του άλμπουμ, όπου αντί της φανταχτερής διάσημης “Hollywood” πινακίδας υπάρχει το όνομα της μπάντας. Στην πόλη που μεγάλωσαν, δεν υπάρχουν μόνο άγγελοι και γκλαμουριά. Υπάρχει βία, αδικία, εγκληματικότητα και “toxicity”. Να που μπαίνει καταιγιστικά το “Prison Song” με την μπάντα να είναι πυρ και μανία με τον υπερπληθυσμό στις αμερικάνικες φυλακές. Χιλιάδες κρατούμενοι είναι μέσα για κατηγορίες για κατοχή μαριχουάνας, ενώ οι διάσημοι στο Hollywood κάνουν ότι θέλουν με τα ναρκωτικά και φυσικά δεν τους αγγίζει κανείς. Τα ναρκοδόλλαρα εξυπηρετούν πολιτικούς σκοπούς σε όλο τον κόσμο και προσπαθούν να φτιάξουν μια φυλακή (“for you and me”). Το λέει ψιθυριστά, το ουρλιάζει, να και τα death growls, σου πετάει στατιστικές, στο λέει και στο τέλος σχεδόν νανουριστικά με την κιθαριστική μελωδία. Δυνατή αρχή και συνέχεια με το “Needles”, όπου ο φρενήρης ρυθμός του συναντάει τον στίχο στο ρεφραίν “pull the tapeworm out of your ass!” και γίνεται ένα απίστευτο συνοθύλευμα παράνοιας και διασκέδασης. Το τραγούδι μιλάει για μια πάθηση που έχει ο καθένας μας και πασχίζει να την αποβάλει από μέσα του (ναρκωτικά είναι η επικρατέστερη εκδοχή για τους στίχους). Η αστυνομική βία δεν θα μπορούσε να μην σχολιαστεί: 50 χιλιάδες άτομα να ουρλιάζουν “pushing little children with their fully automatics, they like to push the weak around” ίσως να φτάνει την ενέργεια της μπάντας που βγάζει στο τραγούδι “Deer Dance”. Καμία χαλάρωση και thrash ρυθμοί στο “Jet Pilot”, ενώ ο Tankian δοκιμάζει και για λίγο μεσοανατολίτικα φωνητικά, έτσι γιατί μπορεί. Αυτό και το επόμενο το “X”, που μιλάει για τον υπερπληθυσμό (συγκεκριμένα των μεταναστών), είναι αντιπροσωπευτικά τραγούδια της μαγείας των S.O.A.D.: Δίλεπτα χιτάκια (Ο ΘΕΟΣ ΝΑ ΤΑ ΚΑΝΕΙ) με εξαντλητικά γρήγορους ρυθμούς, που έχουν πάρει στοιχεία από άλλα είδη μουσικής και το έχουν κάνει κάτι εντελώς δικό τους.
Και προχωράμε στο μεγάλο χιτ των χιτ, το τραγούδι που τους έκανε διάσημους και προκαλεί πανικό ακόμη και σήμερα, το “Chop Suey!”. Δεν πάει να είναι σούπα, αυτό το τραγούδι δεν θα το βαρεθώ ποτέ. Ακόμη και σήμερα που ακούω τον δίσκο δεν ξέρω πόσες φορές σερί γράφοντας αυτό το κείμενο, βρίσκω την ίδια μαγεία από τότε που το άκουσα πρώτη φορά. Και το βιντεοκλίπ είναι μοναδικά τέλειο. Τραγούδι που αναβλύζει συγχρόνως θυμό και στεναχώρια, νοσταλγία και χαρά. Τα πρόσωπα των οπαδών στο βίντεο τα λένε όλα. Για την ιστορία, η μπάντα είχε βγάλει ανακοίνωση ότι ήθελε τους οπαδούς της να συμμετέχουν στο βίντεο του τραγουδιού και περίμενε το πολύ 500 άτομα. Τελικά έσκασαν 1500. Ο αρχικός τίτλος του κομματιού ήταν “Suicide”. O Rick Rubin έχει να λέει για το σοκ που έπαθε όταν άκουσε τον Tankian να τραγουδάει το ρεφραίν για πρώτη φορά. Ήταν προτεινόμενο και για Grammy. Οι στίχοι είναι διφορούμενοι, επίσημα ο Malakian έχει δηλώσει ότι αφορά την υστεροφημία που κουβαλάει ο καθένας όταν αποχαιρετάει αυτόν τον κόσμο.
Χορός, χαμός και ελαφρότητα στο “Bounce” που αναφέρεται μάλλον σε ομαδικά όργια και σε προσωπικές παιδικές εμπειρίες του Tankian (για ένα παιχνίδι που είχε δείξει στην παρέα του όταν ήταν πιτσιρικάς). Από τα πιο τρολίστικα τραγούδια της μπάντας με το groove στην μέση να ξεχωρίζει. Στην συνέχεια η κομματάρα “Forest” με το κολλητικό ρεφραίν. Οι στίχοι είναι αμφιλεγόμενοι και αφήνονται στον αναγνώστη για ερμηνεία (όπως και με πολλά των S.O.A.D.). Στην συνέχεια το υπεραγαπημένο μου “A.T.W.A.” (Air Trees Water Animals), η οποία ήταν η περιβαλλοντική οργάνωση του Charles Manson. O Malakian πίστευε ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν έδειξαν όλες τις πτυχές της προσωπικότητας του Manson και θεωρούσε ότι κάποιες απόψεις του σχετικά με το περιβάλλον είχαν ενδιαφέρον. Το δεύτερο τραγούδι του δίσκου που έχει μια πιο σοβαρή, μια θλιμμένη μουσική χροιά στην σύνθεση και στα φωνητικά του.
Στην συνέχεια το “Science” μιλάει για την αιώνια μάχη της επιστήμης και της θρησκείας. Η επιστήμη έχει καταφέρει τα πάντα αλλά έχει αποτύχει να έχει το πιο ισχυρό στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης: την πίστη. Στο ψυχεδελικό ιντερλούδιο στην μέση συμμετέχει στα φωνητικά ο Arto Tunçboyaciyan, επίσης Αρμενο-Αμερικάνος μουσικός με τον οποίο ο Tankian έχει συνεργαστεί στους Serart. Το καλώς ενοχλητικό “Shimmy”ασχολείται με την εκπαίδευση και την πορεία για το αμερικάνικο όνειρο – λεφτά, σεξ, σπίτι, δουλειά.
Πάμε και στο ομώνυμο ιστορικό κομμάτι “Toxicity” μια ακόμη μουσική παρακαταθήκη αυτού του δίσκου με το επίσης υπέροχο βιντεοκλίπ. Το 2005 ο Malakian πριν ξεκινήσει το κομμάτι ανέφερε ότι το τραγούδι γράφτηκε για το Attention Deficit Disorder (ADD), μια ασθένεια που οφείλεται στην διατάραξη προσοχής και στην αδυναμία συγκέντρωσης. Από τα καλύτερα τραγούδια των System και μόνο μια επίδειξη της τρομακτικής άνεσης που έχει ο Serj να αλλάζει τα φωνητικά του και να προφέρει τις λέξεις όπως γουστάρει.
To “Psycho” με το καταπληκτικό σόλο του αναφέρεται στις groupies που κολλούσαν στα μέλη του συγκροτήματος για σεξ μετά τις ζωντανές εμφανίσεις τους. Και αυτό με πιο σοβαρή μουσική χροιά. Η μπάντα δεν ενθάρρυνε και τόσο τέτοια περιστατικά (“you don’t really have to be a ho”) όπως έχει αναφέρει. Το “Aerials” είναι ακόμη ένα κλασικό κομμάτι του δίσκου και για πολλούς το καλύτερο κομμάτι της μπάντας. Το ρεφραίν το έχουμε τραγουδήσει χιλιάδες φορές και ανατριχιάζει κάθε φορά κάθε δευτερόλεπτο του τραγουδιού. Σε αυτό συμπεριλαμβάνεται και το συγκλονιστικό “Arto” που συμμετέχει πάλι ο Arto Tunçboyaciyan, το οποίο είναι διασκευή ενός παραδοσιακού Αρμένικου εκκλησιαστικού ύμνου. Υπάρχουν μόνο αρμένικα παραδοσιακά όργανα και τραγουδάει όλη η μπάντα με τον Arto. Σύμφωνα με τον Odadjian, η μητέρα του κλαίει κάθε φορά που το ακούει.
Απλοί και πολύπλοκοι ταυτόχρονα, ανακάτεψαν τόσα μουσική είδη που μαζί με τις άλλες καλλιτεχνικές, πολιτικές, κοινωνικές απόψεις τους και την καταγωγή τους χάρισαν στην ανθρωπότητα ένα μουσικό δώρο που όμοιό του δεν μπορεί να ξαναβγεί. Απλά κομμάτια με απλησίαστο ήχο που όποιος πάει να τον μιμηθεί θα φύγει με τις ντομάτες. Τραγούδια που περιέχουν σημεία που δεν μοιάζουν καθόλου το ένα με το άλλο και παρ’όλα αυτά το σύνολο να είναι τόσο ομοιογενές. Στίχοι που μερικές φορές δεν βγάζουν κανένα νόημα, αλλά όπως έχει δηλώσει και ο Rick Rubin, σε κάνουν να νιώθεις ότι κάτι παίζει με αυτούς, ότι κάτι θέλει να πει ο ποιητής (Tankian). Ο ποιητής με την φωνή που μπορεί να την κάνει όπως θέλει: από καρτουνίστικη που τρολάρει και σου προκαλεί αμηχανία μέχρι να γρυλίζει στο πιο ακραίο τέμπο. Ο τύπος ήταν τότε 33, είχε πουλήσει την εταιρία του (πουλούσε λογισμικά) και είχε περισσότερη ενέργεια από άτομα που έχουν τα μισά του χρόνια. O άλλος ιδιοφυής συνθέτης (Malakian) ήξερε κάθε φορά τι ήθελε να δημιουργήσει. Στον ντεπούτο ήθελε έναν ωμό δίσκο με μινιμαλιστική προσέγγιση. Στο “Toxicity” έβαλε περισσότερη μελωδία και σύμφωνα με τα λεγόμενά του κάθε κομμάτι ακούγεται σαν να αποτελείται από 12 διαφορετικά τραγούδια. Ο τυπάς που ξεκίνησε σαν παραδοσιακός ροκάς, σταδιακά μέχρι τα 17-18 του άκουσε ότι πιο ακραίο υπήρχε και τότε ανακάλυψε τους Beatles και τον David Bowie: η εναλλαγή της μελωδίας στην επιθετικότητα και τούμπαλιν θα τον συνοδεύε για πάντα. Ειδικά οι Beatles τον έκαναν να χωράει όλες τις ιδέες του σε τραγούδια διάρκειας δύο ή τριών λεπτών. Δύο μουσικές διάνοιες και οι δύο άξιοι συμπαραστάτες τους (Shavo Odadjian, John Dolmayan) που σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να υποτιμούνται, δημιούργησαν το τελευταίο μάλλον άλμπουμ που προκάλεσε μαζική μουσική υστερία στην (rock – metal) μουσική. Μια τρελή μπάντα (ειδικά ο Malakian) που δεν έπαιρνε τον εαυτό της ποτέ στα σοβαρά. Κατά την διάρκεια της δημιουργίας του δίσκου οι Malakian και Dolmayan πλακώθηκαν πολύ άσχημα, τόσο που πήγαν στο νοσοκομείο μετά και έβαλαν τα γέλια ενώ τους κάνανε τα ράμματα.
To “Toxicity” δεν κουβαλάει μόνο την τεράστια μουσική του κληρονομιά. Όπως είπαμε, είχε και (μοιραία) κοινωνικό αντίκτυπο. Κυκλοφόρησε μια βδομάδα πριν την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους και εξέθεσε την αμερικανική κυβέρνηση με αυτά που υποστήριζαν στιχουργικά και όχι μόνο, οι S.O.A.D.. Πόλεμοι για το κέρδος, πολιτικά σκάνδαλα, κοινωνικές ανισότητες και τρομοκρατία αυξάνονται συνεχώς από το 2001. Άλλο ένα γεγονός που συνέβαλε στον κοινωνικο-πολιτικό χαρακτήρα του δίσκου είναι και το πάρτι που διοργάνωσαν ανήμερα της ημερομηνίας της κυκλοφορίας του. Στο Hollywood φυσικά. Ο κόσμος που έφτασε ήταν πολύ περισσότερος από αυτόν για τον οποίο μπορούσε η αστυνομία να εγγυηθεί την ομαλή διεξαγωγή της συναυλίας. Η αστυνομία δεν ανακοίνωσε αμέσως την ακύρωση της βραδιάς με αποτέλεσμα να εκνευριστεί ο κόσμος ενώ περνούσαν οι ώρες και δεν έβλεπε τους μουσικούς επί σκηνής. Τα επεισόδια δεν άργησαν να έρθουν και έξι οπαδοί συνελήφθηκαν. Η μπάντα δεν κατάφερε να μιλήσει απευθείας στους οπαδούς, μιας και οι αστυνόμοι και οι πυροσβέστες τους απαγόρεψαν οποιαδήποτε επαφή με το κοινό. Η μπάντα κατηγορήθηκε ότι η ίδια σαμπόταρε την διεξαγωγή της εκδήλωσης και οι εξοργισμένοι οπαδοί κατέστρεψαν πρώτα τον εξοπλισμό της και μετά ξέσπασαν στα γειτονικά μαγαζιά. Τα νέα δεν άργησαν να φτάσουν και στην τηλεόραση, όπου φυσικά η επιγραφή “πήγαν να δούνε αυτή την μπάντα” ήταν γεγονός. Ο Malakian είχε δηλώσει ότι εκείνη ήταν η στιγμή που θα γίνονταν διάσημοι.
To “Toxicity” ήταν ίσως η τελευταία κλωτσιά στ’αρχίδια της μουσικής βιομηχανίας. Δεν ήταν μόνο το τρομακτικά δυνατό μπασιμό του και η φρεσκάδα που έφερε. Ήταν οι στίχοι του, η στάση των δημιουργών του και οι δηλώσεις του, τα γεγονότα που τον σημάδευσαν. Ήταν ο δίσκος που προκάλεσε φρενίτιδα και άλλαξε την ροή της μουσικής. Ήταν ο δίσκος που απογείωσε το συγκρότημα και απογείωσε και την rock – metal μουσική συγχρόνως. Ήταν κάτι σαν το “Black Album” των Metallica του 21ου αιώνα. Έκανε τους πάντες να ασχοληθούν με αυτό. Όπως το “Enter Sandman”έπαιζε ακόμη και σε ντίσκο τότε, το “Chop Suey!”, το “Aerials” αρέσουν σχεδόν σε όλους, ανεξαρτήτως των μουσικών τους ακουσμάτων. Δεν είναι μόνο αυτά τα σουξέ του. Όλα είναι. Για την ιστορία, οι Ulrich και Hammett λατρεύουν τους S.O.A.D. και το “Toxicity” ήταν στην λίστα και των δύο στις καλύτερες κυκλοφορίες των 00’ς στην λίστα τους για το Rolling Stone. Ο δεύτερος έχει ανέβει να παίξει επί σκηνής μαζί τους και τα “Aerials”, “Toxicity” σε ζωντανή εμφάνιση.
Από τότε δεν έχει κυκλοφορήσει κάτι να απασχολήσει τον απανταχού rock-metal κόσμο σαν αυτό. Ίσως οι δίσκοι των Muse να το έχουν καταφέρει. Αλλά κανένας δίσκος τους δεν ξεφεύγει από τις καλλιτεχνικές προεκτάσεις.
Δισκάρες βγαίνουν και θα βγαίνουν παντοτινά, κάθε χρόνο. Κολοσσιαία άλμπουμ που θα μείνουν για πάντα στην ιστορία, φτιαγμένα από τεράστιες προσωπικότητες; Δύσκολα, πολύ δύσκολα. Η μουσική βιομηχανία έχει αλλάξει άρδην. Ταλεντάρες υπάρχουν, προσωπικότητες τείνουν να εκλείψουν.
H μουσική τους έχει ανάγκη. Και όχι μόνο για καλλιτεχνικούς λόγους (βλέπε την σημασία της Wake up The Souls Tour το 2015, 100 χρόνια μετά την αρχή της Αρμένικης γενοκτονίας).
Μέχρι να ξαναβγάλουν δίσκο (δηλαδή ποτέ), δηλαδή για πάντα…